Γιατί ΑΠΕΤΥΧΕ το οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας ??

Η κατάρρευση του Ελληνικού κράτους δεν θα πρέπει απλά να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα των απατηλών δημοσιονομικών στατιστικών η μερικών ετών ασώτων δαπανών. Αντίθετα σηματοδοτεί την κατάρρευση ενός μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που από την γέννηση του τον 19ο αιώνα πάντοτε έθετε την πολιτική υπεράνω των αγορών.

Η κεντρική οργανωτική αρχή της Ελληνικής κοινωνίας ήταν πάντοτε το πελατειακό σύστημα-ένα σύστημα όπου η πολιτική υποστήριξη παρέχεται με αντάλλαγμα υλικά οφέλη. Σε αυτά τα πλαίσια ο ρόλος του κράτους ως του διανεμητή προσόδων σε διάφορες ομάδες και άτομα είναι καθοριστικός. Όπως αναφέρει ο αριστερός ιστορικός Κώστας Βεργόπουλος: «Η θεμελιώδης δομή της Ελλάδας δεν υπήρξε ποτέ η αστική κοινωνία αλλά το κράτος. Από τα μέσα του 19ου αιώνα τίποτα δεν μπορούσε να γίνει στην Ελλάδα χωρίς να περάσει από τον κρατικό μηχανισμό».

Στον Αγγλοσαξονικό κόσμο το κράτος πάντοτε θεωρείτο σύμφωνα με τον Locke ο προστάτης ορισμένων δικαιωμάτων, το κυριότερο των οποίων ήταν το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Αυτή η θεώρηση εναρμονιζόταν με την ύπαρξη μιας κυρίαρχης τάξης που είχε ίδια συμφέροντα σε μεγάλες γαιοκτησίες. Στην Ελλάδα όμως η κοινωνικοί ομάδα που ανέλαβε την εξουσία μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους ήσαν οι προεστοί των οποίων η δύναμη δεν πήγαζε από την ιδιοκτησία της γης αλλά από το γεγονός ότι ήσαν οι συλλέκτες φόρων για τα αφεντικά τους, τούς Οθωμανούς. Έτσι στην Ελλάδα η κυρίαρχη τάξη που προέκυψε μετά την ανεξαρτησία δεν έβλεπε το κράτος ως ένα μέσο για την προστασία προϋπαρχόντων περιουσιών αλλά ως την κύρια πηγή εισοδήματος της.

Παράλληλα η κατάληψη του κράτους έγινε ο κύριος μηχανισμός για την κατανομή υλικών απολαβών και προσόδων. Η πιο σημαντική από όλες τις παροχές ήταν η παροχή μιας θέσης στο δημόσιο. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1880, η Ελλάδα είχε μια από τις μεγαλύτερες κρατικές γραφειοκρατίες. Για κάθε 10000 άτομα υπήρχαν 200 δημόσιοι υπάλληλοι στο Βέλγιο,176 στην Γαλλία ,126 στην Γερμανία και 73 στην Μεγάλη Βρετανία. Στην Ελλάδα ο αριθμός έφτανε τους 214. Όπως παρατηρούσε ο Γάλλος ευγενής και συγγραφέας Άρθουρ Γκομπινο:

«Στην Ελλάδα ολόκληρη η κοινωνία φαίνεται να λειτουργεί στην βάση της αρχής ότι στο βαθμό που μόνο το κράτος έχει χρήματα ο καθένας θα πρέπει να επωφεληθεί απ’ αυτό και να πιάσει δουλειά ως δημόσιος υπάλληλος»

Από τότε φυσικά πολύ νερό έχει τρέξει κάτω από την γέφυρα. Η Ελλάδα βίωσε πολέμους ,κατοχές, δικτατορίες, επαναστάσεις, σεισμούς κλπ. Όμως ένα στοιχείο παρέμενε σταθερό: Το πελατειακό σύστημα ως το ημιεπίσημο κρατικό δόγμα.

Σήμερα υπάρχουν τρεις δομές προσόδων που το κράτος διανέμει στους διάφορους πελάτες του-ομάδες και άτομα. Η πρώτη και η πιο περιζήτητη πηγή προσόδων είναι η αργομισθία στο δημόσιο. Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 1 εκατομμύρια άτομα, η το 25% του εργαζόμενου πληθυσμού είναι κρατικοί υπάλληλοι. Άνω του 80% των δημοσίων δαπανών πηγαίνει στους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων.

Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο το σύστημα παρέχει προσόδους είναι μέσω της παροχής προνομίων σε διάφορες ομάδες, όπως τους δικηγόρους, τους συμβολαιογράφους, τους φορτηγατζήδες, τους φορτο-εκφορτωτές, τους φαρμακοποιούς, τους οπτικούς κ.α. Αυτά τα προνόμια δημιουργούν «κλειστά επαγγέλματα» που περιορίζουν τον ανταγωνισμό και ωφελούν τους «εντός».

Ο τρίτος τρόπος με τον οποίο το σύστημα παρέχει προσόδους είναι οι λεγόμενες «εισφορές υπέρ τρίτων». Έτσι, π.χ, αν επιθυμείς να ξεκινήσεις μια επιχείρηση στην Ελλάδα το 1% του κεφαλαίου θα πρέπει να καταβληθεί στο ταμείο των νομικών. Κάθε φορά που αγοράζεις ένα εισιτήριο πλοίου 10% της τιμής πηγαίνει στο ταμείο των ναυτεργατών. Αν πουλάς προμήθειες στον στρατό θα πρέπει να καταβάλλεις το 4% των εισπραχθέντων στο ταμείο των αξιωματικών κλπ. Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένες φορές αυτές οι εισφορές επιβάλλονται προς όφελος επαγγελματικών ομάδων ..που δεν υπάρχουν πια! Μια τέτοια περίπτωση είναι οι λεμβούχοι στην Σαντορίνη. Το επάγγελμα έχει προ καιρού πάψει να υπάρχει. Όμως ένα μέρος της τιμής του εισιτηρίου για τα πλοία που ελλιμενίζονται στην Σαντορίνη ακόμα πηγαίνει στο ταμείο των λεμβούχων. Κανείς φυσικά δεν γνωρίζει που πηγαίνουν τα χρήματα. Το σύστημα αυτό συνεπάγεται ότι σήμερα άνω του 70% του πληθυσμού της Ελλάδας λαμβάνει το εισόδημα του-μερικώς η ολικώς-από τους φόρους και τις εισφορές. Το γεγονός αυτό με την σειρά τους συνεπάγεται σκληρούς αγώνες και διαμάχες για την διανομή των προσόδων-αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «προσοδοθήρια». Έτσι ένας σημαντικός αριθμός πόρων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή πλούτου και εσόδων χαραμίζεται στις μάχες για την απόκτηση ενός μεριδίου μιας συνεχώς μειωμένης πίττας.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν οικονομικές μελέτες που να δείχνουν πόσα χρήματα δαπανώνται στην προσοδοθηρία. Όμως μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα εξετάζοντας το παραγωγικό κόστος που συνεπάγονται οι περιορισμοί στην οικονομία. Έτσι π.χ. πανεπιστημιακές μελέτες έχουν δείξει ότι αν η Ελλάδα άνοιγε τα κλειστά επαγγέλματα αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση 1% του ΑΕΠ και αν περιόριζε τους περιορισμούς στις διάφορες αγορές θα αύξανε την οικονομική παραγωγή κατά 2% και αν μείωνε το γραφειοκρατικό κόστος της λειτουργίας των επιχειρήσεων στην Ελλάδα σε ευρωπαϊκά επίπεδα αυτό θα της απέφερε μια αύξηση 3.5% του ΑΕΠ.

Τα τελευταία έτη η αριστερά υποστηρίζει ότι το μεγαλύτερο μειονέκτημα του καπιταλισμού είναι ότι θέτει «τις αγορές πάνω από τους ανθρώπους». Για αυτό η αριστερά πιστεύει ότι χρειάζεται πολιτική παρέμβαση που θα δαμάσει τις αγορές και θα αποκαταστήσει τους ανθρώπους στην θέση που δικαιούνται –δηλαδή ως «αφεντικά» και όχι ως «σκλάβοι» των αγορών. Το Ελληνικό μοντέλο αποτελεί την πλήρη υλοποίηση του οράματος της αριστεράς. Η Ελλάδα πάντοτε έθετε τους «ανθρώπους»- δηλαδή τους «πελάτες»-πάνω από τις αγορές. Με τα τραγικά αποτελέσματα που βλέπουμε σήμερα.